Veel bouwers associëren duurzaamheid met duur. Duurzaamheid zou meer geld kosten. Maar dat is niet waar, meent trainer Robby van den Broek. En hij kan het weten, want Robby is als milieuchemicus en ecologisch deskundige adviseur fysieke leefomgeving bij Roelofs. Bij Bouwmeesters geeft hij de trainingen Milieu Kosten Indicator Berekenen en Succesvolle Stikstofaanpak bij (Civiele) Bouwprojecten.
“Men beredeneert vaak dat duurzaam bouwen extra geld kost”, zegt Robby. “Daardoor wordt bijvoorbeeld vaak sneller voor asfalt of beton gekozen want een klinkerverharding moet jaarlijks onderhouden worden.”
Total Cost of Ownership
Maar als je kijkt naar de totale kosten binnen de levensduur van een project, dan wint de klinker het financieel toch echt van een asfaltweg. “Die afweging gebeurt meestal niet in de hoofden van de opdrachtgevers of aannemers”, zegt Robby. “Bij een ontwerp wordt vaak niet gekeken naar de levensduur van een project. Een ontwerp moet vaak zo veilig en goedkoop mogelijk. En zo snel mogelijk klaar.” Maar als de doelen van alle afdelingen samen aan worden gepakt, dan zie je dat een duurzaam project voor alle afdelingen goedkoper is.
Een simpel voorbeeld: een opdrachtgever budgetteert vaak op korte termijn. Bijvoorbeeld op basis van een jaar. Een project moet passen in de jaarbegroting. Er zijn verschillende begrotingspotjes. Eentje voor bouw, eentje voor duurzaamheid, eentje voor groen, noem maar op. Als je een asfaltweg neerlegt, is dat wellicht goedkoper voor het bouwpotje op korte termijn, maar het duurzaamheidspotje lijdt er op de lange termijn onder. “Bij een gemeente zit bijvoorbeeld iemand die verantwoordelijk is voor klimaatadaptieve maatregelen”, legt Robby uit. “Als er veel dichte verharding gelegd wordt, moet er een groter riool komen om het water af te voeren. Door niet samen te werken met verschillende afdelingen bouw je projecten die niet duurzaam zijn en die op de lange termijn leiden tot noodgrepen wanneer de klimaatdoelstellingen om de hoek komen kijken. Je werkt eigenlijk jezelf tegen.”
Door binnen een bouwteam te ontwerpen op basis van Total Cost of Ownership kijk je verder dan alleen de aanschafprijs. Met het vastleggen van kosten op verschillende gebieden, dus ook op het gebied van duurzaamheid, maak je misschien andere keuzes voor de lange termijn.
Een bouwteam samenstellen
In het bouwteam gaat het erom dat je in korte tijd zo efficiënt mogelijk een project inricht en gezamenlijk met de bouwteamleden keuzes maakt, issues bespreekt en besluiten neemt. Een bouwteam zorgt ervoor dat je denkt vanuit het gezamenlijke projectbelang, in plaats van alleen aan je eigen afdeling.
In een bouwteam zet je de ontwerpers, de opdrachtgever en de uitvoerende partij bij elkaar om het werk te maken. Je haalt in het bouwproces hiermee een aantal communicatiestappen weg, waardoor je direct geld bespaart. De traditionele manier van werken gaat van opdrachtgever naar ontwerper, naar aanbesteding en naar de uitvoerende partij. In een bouwteam zit je direct met alle specialisten om tafel.
Het voordeel van bouwteams voor duurzaamheid
Het een bouwteam kijk je direct naar de overkoepelende budgetten. Misschien wordt er meer betaald vanuit een duurzaamheidspotje, waardoor er in dat potje later in de levensduur van het materiaal meer geld overblijft. Je formuleert samen de projectambities en de mogelijkheden op het gebied van tijd, geld en duurzaamheid. “Samen kom je dan tot de conclusie dat duurzaamheid op de lange termijn niet duurder is, maar juist goedkoper.”
“Stel je voor: je neefje is jarig”, begint Robby. “Je loopt langs een goedkope winkel om even gauw wat speelgoed te halen. Een half jaar later is het speelgoed kapot. Je neefje heeft er misschien even mee kunnen spelen, maar na een half jaar ligt het speelgoed in de plastic kliko. Dat is allesbehalve duurzaam.” Een ontwerp dat toekomstbestendig is, gaat jarenlang mee en is ook nuttig voor volgende generaties. Dat zorgt ervoor dat je niet iedere verjaardag een beetje geld uitgeeft, maar op één verjaardag iets meer. Uiteindelijk is het totaalbedrag lager vanwege de hogere kwaliteit. “Ik heb van vroeger nog steeds speelgoed bij mijn moeder op zolder staan”, zegt Robby lachend.
Het voordeel voor de omgeving
Een duurzaam project heeft niet alleen voordelen voor de bouwer. Het heeft ook voordelen voor de gebruiker. De gebruiker van een opgeleverd project ziet dat er gedacht is aan duurzaamheid. Niet weer een verharde weg, maar een weg met groen, flora en fauna en ruimte voor de wijk. “ik zie dat een project meer gewaardeerd wordt als er is gedacht aan circulariteit, de energietransitie, klimaatadaptatie en vergroening”, zegt Robby. “We moeten kwaliteit leveren, we mogen als bouwers nog maar weinig CO2 uitstoten en we moeten aan de lange termijn denken. Het is een win-winsituatie als we daar ook nog eens de gebruiker blij mee maken. Denk aan dat neefje, dat volgend jaar nog steeds blij is met zijn raceauto.”
Waarom doen we het dan niet?
Met jaarstrategieën en jaarbegrotingen kijken we vooral naar de korte termijn. Een bouwteam samenstellen en direct kijken naar duurzaamheid op de lange termijn is voor opdrachtgevers nog relatief onbekend. En het is eng om naar de kosten te kijken. “Het vergt lef van opdrachtgevers”, stelt Robby. “Dat is met name de durf van de partijen om achter duurzaamheid met bouwteams te staan. De opdrachtgever moet ervoor willen gaan en initieel iets meer geld willen neerleggen om op de lange termijn aan een project te verdienen.
Robby heeft een concrete tip om het als opdrachtgever tóch aan te durven om duurzaam te bouwen. “Maak eens een berekening voor de lange termijn”, zegt hij. “Zet het bouwteam bij elkaar en durf samen te kijken naar wat een project over de totale levensduur met al haar onderdelen kost (milieukosten en economische kosten) en zich verhoudt tot duurzaamheidsdoelstellingen. Met een bouwteam heb je meer hoofden die meedenken over de doelstellingen.”
Duurzaam denken is ook voordelig voor de stikstofmaatregelen
Als iemand alles weet van stikstof, is het Robby wel. Eerder gaf hij antwoord op de meest gestelde vragen over stikstof op de website van Bouwmeesters en gaf hij tips om projecten tóch door te laten gaan met alle stikstofregels waar bouwers zich aan moeten houden.
Binnen bouwteams heb je volgens Robby ook te maken met stikstof. “Een tip is om eens een afweging te maken tussen maatschappelijke kosten en maatschappelijke baten. Wat levert het bijvoorbeeld op om een boom langs een weg te plaatsen? Dat is een vraag die misschien helemaal niet relevant lijkt, maar voor een stikstofanalyse is die vraag wel degelijk belangrijk”, zegt hij. “Een gemeente denkt misschien: bij het plaatsen van een boom moet ik snoeien, bladblazen en de omgeving onderhouden, maar denk eens aan wat de boom oplevert.”
Een groot voordeel van het plaatsen van meer groen is namelijk dat een groenstrook stikstof tegenhoudt bij een Natura 2000-gebied. “De stikstofdeeltjes worden opgevangen, dwarrelen neer en beschermen kwetsbare natuurgebieden. En daarnaast zorgt het voor woongenot, minder ziektes en een verhoging van de waarde van de huizen. Betrek in het bouwteam iemand die verstand heeft van de ecologische gevolgen van een project.” En ook hier geldt weer: zet verschillende financiële begrotingen bij elkaar.
